Versterking van deliberatieve democratie met elementen van plebiscitaire democratie voor democratische revitalisering

Naam: Krista Ettlinger
Afdeling: Departement Bestuurs- en Organisatiewetenschap (USBO), Universiteit Utrecht
Begeleiders: dr. Ank Michels, prof. dr. Albert Meijer, prof. dr. Frank Hendriks

De onderzoeksvraag van dit PhD project is: In hoeverre en hoe kunnen instrumenten van deliberatieve democratie, versterkt met elementen van plebiscitaire democratie, de representatieve democratie aanvullen?

Instrumenten van deliberatieve democratie zijn vormen van publieke participatie waarbij burgers een weloverwogen dialoog aangaan, waarbij burgers inspraak hebben en waarbij hun mening over bepaalde thema’s kan verschuiven. Voorbeelden van instrumenten van deliberatieve democratie zijn mini-publieken, burgerfora, G1000’s, burgerjury’s en consensusconferenties. Instrumenten van plebiscitaire democratie zijn vormen van publieke participatie waarbij burgers rechtstreeks kunnen stemmen over zaken van beleid, zoals burgerinitiatieven, referenda en peilingen.

Hoewel zowel deliberatieve als plebiscitaire democratische instrumenten voordelen hebben, hebben ze ook hun nadelen. Zuiver deliberatieve instrumenten hebben als voordeel dat ze een hoge kwaliteit van de dialoog tussen burgers stimuleren, maar het nadeel is dat ze beperkt zijn tot kleine groepen en relatief weinig effect hebben op het beleid. Puur plebiscitaire instrumenten hebben daarentegen het voordeel dat ze inclusief zijn en vaak een impact op het beleid hebben, maar  hebben een oppervlakkig informatieniveau en kunnen gemakkelijk worden gemanipuleerd door belangengroepen.

Door beide democratische instrumenten te combineren, kunnen de nadelen mogelijk verkleind worden. Dit project hoopt de centrale onderzoeksvraag te beantwoorden door onderzoek te doen naar hybride democratische innovaties. Hybride democratische innovaties zijn combinaties van zowel deliberatieve als plebiscitaire democratische instrumenten en combineren een element van dialoog tussen burgers met een element van stemmen. Gehoopt wordt dat hybride democratische innovaties de voordelen van beide vormen kunnen bieden zonder de nadelen, maar de systematische en empirische evaluatie van deze claim ontbreekt. Wat dit PhD project onderscheidt van andere delen van het REDRESS-project, is dat het dit gebrek aan kennis benadert vanuit het theoretische perspectief van deliberatieve democratie. Vanuit dit perspectief draagt het bij aan de systematische evaluatie van deze hybride democratische innovaties.

Het eerste deel van dit project inventariseert wat al bekend is over deze steeds populairder hybride democratische innovaties door bestaande casussen in binnen- en buitenland te analyseren. Voorbeelden van casussen zijn de Ierse Constitutionele Vergadering, de Oregon Citizens’ Initiative Review en de Belgische G1000. Dergelijke casussen zullen worden geëvalueerd op hun bijdragen aan democratische waarden om beter te begrijpen wat deze innovaties toevoegen aan de representatieve democratie.

Het tweede deel van dit project richt zich op dieper, kwalitatief onderzoek, waarbij data worden verzameld uit nieuwe of lopende casussen van hybride democratische innovatie. Daarnaast probeert dit onderzoek de inzichten uit deze analyse te vertalen naar de Nederlandse context met als doel de representatieve democratie in Nederland te versterken.